Ciné Winterpaleis: hoe ‘van een oude schuur een prachtzaal te maken’
december 18, 2018 1 reactie
Weinig waarschijnlijk dat Ciné Winterpaleis nog een belletje doet rinkelen bij lezers van deze blog, laat staan dat ze er ooit naar de film zijn geweest.
In deze zaal op de Paardenmarkt rolde immers op 3 september 1964 voor het laatst een film door de projectoren.
We schreven reeds eerder dat ondermeer deze cinema ervoor zorgde dat bij Eric Kloeck, mede-oprichter Cartoon’s, het filmvuur werd aangewakkerd. Dit en enkele nooit eerder gepubliceerde foto’s zijn de aanleiding om wat dieper in te gaan op deze vergeten wijkcinema.
Wanneer het Antwerpse cinemaverleden ter sprake komt, is het altijd goed om even trouwe lezer Jef Davidse aan het woord te laten.
Jef is welgeteld één keer in het Winterpaleis geweest. Van zijn brave, katholieke moeder mocht hij er eigenlijk niet komen. ‘Dat had iets te maken met het volkse karakter van de zaal en de geruchten als zou er op de achterste rijen flink gevrijd worden’.
Op uitdrukkelijk verzoek van de jonge Jef neemt een tante ‘die met minder fatsoen begaan was’ hem mee naar een vertoning van de Franse superproductie ‘La Fayette’ (week van 14 juni 1963, red.). De film was eerder genadeloos geflopt in het stadscentrum (één week Rex, ondanks een avant-première in aanwezigheid van acteurs Michel Le Royer en Pascale Audret), maar Jef was sinds het zien van ‘El Cid’ en ‘Spartacus’ helemaal in de ban van de historische film en wou ‘La Fayette’ (over een Franse markies die na de Franse Revolutie ook betrokken raakt in de Amerikaanse onafhankelijkheidsstrijd) absoluut niet missen. Uiteindelijk heeft hij ‘niets onoorbaars gemerkt in wat mij gewoon een cinema zoals al die andere leek’.
De unieke foto’s komen uit het persoonlijk archief van André Dejonghe. Eerder publiceerden we uit hetzelfde archief reeds nooit geziene beelden van ciné Astra uit de Carnotstraat (https://cinantwerp.wordpress.com/…/cine-astra-beelden-zeggen-meer-dan-woorden/). De foto’s dateren van kort na de WO II toen het Winterpaleis een grondige transformatie onderging. Architecten Lemaire en Clément De Graeve wisten toen ‘van een oude schuur een prachtzaal te maken’ (Gazet van Antwerpen, 18 april 1947, pagina 4).
Bijna waren de verbouwingen op een tragedie geëindigd toen in oktober 1946 het dak van de cinema gedeeltelijk instortte. Het incident haalde zelfs de voorpagina van de Gazet van Antwerpen. Enkele appartementen die boven de zaal lagen, deelden in de ravage en een 15-jarig meisje kwam onder het puin terecht. Gelukkig kon men het meisje uit haar ‘neteligen toestand’ redden en ‘als bij wonder scheen zij slechts licht gewond te zijn’ (Gazet van Antwerpen, 29 oktober 1946, pagina 1).
Op donderdag 17 april 1947 was er de vooropening van de vernieuwde zaal voor ‘al wat naam heeft in de kinemawereld’ met de vertoning van de film ‘Stage Door Canteen’ (1943, regie Frank Borzage), een musical die vooral bedoeld was om tijdens WO II de moraal van de Amerikaanse troepen op te krikken. Gazet Van Antwerpen kopte ‘Een prachtprestatie in een volkswijk’ en was verder één en al lof: ‘Van op elk plaats kan men volmaakt het zilveren schrijn in zijn geheel bewonderen. Het licht is getemperd en geeft den bezoeker een gevoel van rust. De zitplaatsen zijn gemakkelijk en royaal toegemeten. Zowel de benedenplaatsen als de plaatsen op de ruime galerij bieden den toeschouwer de mogelijkheid, zonder de minste inspanning het ganse verloop van de film te volgen.’
Een dag later was de eerste film voor het publiek een gelijkaardige productie: ‘Star Sprangled Rhythm’ (1942, regie George Marshall) met in de hoofdrollen Bing Crosby en Bob Hope.
De eerste filmvertoningen in het Winterpaleis zouden dateren van 1913. Het programma bestond toen nog uit een mix van operette en film. De zaal droeg de naam ‘Imperial’ en zou verwijzen naar het puddingmerk dat toen een atelier had aan de Paardenmarkt.
Al snel kwam de cinema in handen van Albéric De Paep en Joseph Spanoghe. Met de naam ‘Lux II’ werd er verwezen naar een andere zaal van deze Antwerpse cinemapioniers in de Provinciestraat. De Paep en Spanoghe hadden evenwel meer aandacht voor hun cinemapaleizen op de Meir (Roxy) en in de Appelmansstraat (Empire) en verkochten de ‘Lux II’ aan een zekere mevrouw Van Houdt die de zaal openhield in de jaren twintig en dertig.
De verbouwingswerken na de Tweede Wereldoorlog gebeurden door de nieuwe eigenaars, de familie Gebruers. Louis Gebruers was toen in de Carnotstraat al mede-eigenaar van Ciné Astra.
De programmatie van de zaal was eerder traditioneel en gericht op de volkse buurt rond de Paardenmarkt. Maanden (en soms jaren) nadat een film de centrumzalen had aangedaan, werd een bijna versleten kopie in het Winterpaleis vertoond.
Exemplarisch is de programmatie van 12 augustus 1960 (programmablaadje hieronder): als hoofdfilm een Engelse komedie uit 1958 (‘Bachelor of Hearts’) en als bijfilm de nog oudere Fritz Lang-film ‘Beyond a Reasonable Doubt’ (1956).
Vier jaar later hield het Winterpaleis er al mee op. De doorbraak van de televisie en de moordende concurrentie met de zalen op en rond de de Keyserlei waren de strop om de hals.
Met een Italiaanse piratenfilm ‘Le sette spade del vendicatore’ (1962, Ricardo Freda) en de Freddy Quinn-komedie ‘Freddy und der Miilionär’ (1961, Paul May) werd op 3 september 1964 een weinig memorabele last picture show gegeven.
Het pand onderging uiteindelijk hetzelfde lot van talrijke andere cinema’s die in de jaren ’60 en ’70 hun deuren sloten. In januari 1965 kwam er een kledingwinkel die adverteerde met de slogan ‘halve prijs kwaliteitsconfectie’. De winkel bleef de naam Winterpaleis dragen.
Begin jaren ’80 werden alle gebouwen tussen de Venusstraat en de Toog uiteindelijk gesloopt en verdween de plek achter reclamepanelen. Vele jaren bleef het een stadskanker tot er in 2011 begonnen werd met de bouw van luxueuze studentenflats.
Lezers die op één of andere manier herinneringen hebben aan ciné Winterpaleis nodigen we graag uit om deze te delen. Reageren kan via antwerpen.kinemastad@hotmail.be of via ‘Geef een reactie’ op deze pagina.
Antwerpen Kinemastad 
Dag Frank.
Je artikel over het WINTERPALEIS katapulteerde mij in de jaren 1965-66 toen ik vaak als student in die buurt wandelde.
Ik herinner me nog perfect de grote letters op de gevel van deze cinema die, zoals je schrijft, reeds enkele tijd gesloten was.
Wederom een buitengewoon leerrijk artikel, je informatie is steeds goud waard !
En ik leerde een nieuw woord: Paëllawestern, het zegt wat het moet zeggen maar ik kende het woord niet!
Uit die tijd herinner ik me nog Cinema Crosly op de De Keyserlei, het werd Cinema Calypso van de Nederlandse Mr Meerburg en later bank ING; en daarvóór had die cinema nóg een andere naam dacht ik. Of ben ik verkeerd?
Bedank voor je artikel Frank.
Michel